افغانستان یکی از معدود کشورهای جهان است که روند دولت-ملتسازی در آن ناکام بوده است. بحران مداوم در عرصه سیاسی افغانستان ناشی از فقدان نظام سیاسی کارآمد است؛ در نبود نظم سیاسی مدرن که واقعیتهای موجود افغانستان را بازتاب دهد، دستیابی به صلح پایدار امکانپذیر نیست. مبتنی بر این درک از بحران سیاسی افغانستان، حزب شهروندان افغانستان، سومین کنفرانس “نظام سیاسی کارآمد و صلح پایدار در افغانستان” را دایر نموده است. همانند دو کنفرانس قبلی (کنفرانس ترکیه و کنفرانس آلمان)، این بار نیز ز نخبگان سیاسی و فرهنگی دعوت نمود تا نقطه نظرات خود را پیرامون دستیابی به صلح پایدار با همدیگر شریک نموده و گفتگوهای هدفمندی را آغاز نمایند.
اشتراک کنندگان این کنفرانس پس از بررسی ایدهها و نظرات سازنده همدیگر، این موارد را به عنوان نکات مورد توافق اعلام می نمایند:
۱) سرزمین افغانستان متعلق به تمام مردم و تمام اقوام افغانستان است. براین اساس هر گونه نظام سیاسی می بایست مبتنی بر مشروعیت مردمی بوده و بازتاب دهنده اراده ملی مردم افغانستان باشد. گروه حاکم از طریق تغلب قدرت را به دست گرفته و محدودیتهای فراوانی را علیه حقوق شهروندی مردم افغانستان تحمیل نموده است. حاکمیت خود خوانده موجود، فاقد مشروعیت بین المللی بوده و از هیچ گونه اعتبار ملی و بین المللی برخوردار نمیباشد.
۲) تجربه تاریخی و بحرانهای مداوم و مکرر نشان میدهد که نظامهای سیاسی استبدادی، تک فرهنگی و تمامیت خواه عامل منازعه بوده اند. مبتنی بر این آسیب شناسی تاریخی و با تکیه بر اصل عدالت اجتماعی، افغانستان به یک نظام سیاسی کثرت گرا نیازمند است که در آن تنوع هویتی به رسمیت شناخته شده و قدرت به صورت متوازن و عادلانه از منظر هویتی و جغرافیایی توزیع شده باشد.
۳) گروه طالبان به عنوان گروه سیاسی از واقعیتهای موجود افغانستان است و در همین چارچوب از جایگاه سیاسی برخوردار است. طالبان به عنوان یک گروه سیاسی نمیتواند نظریات خویش را بر مردم تحمیل نموده و مالکیت نظام سیاسی را بدون مشروعیت مردمی از خود بداند. این گروه حق دارد به میزان اعتبار مردمی که دارد در گفتگوها حضور داشته و متناسب با جایگاه مردمی خویش در نظام سازی آینده افغانستان سهم داشته باشد نه بیش از آن.
۴) زنان افغانستان نیمی از جمعیت افغانستان را تشکیل میدهند. مبتنی بر عدالت اجتماعی، زنان همانند مردان در حق تعیین سرنوشت سیاسی خویش از جایگاه برابر برخوردار هستند و هر نوع محدودیت تبعیض آمیز علیه زنان در تمام عرصههای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و از جمله در نظام سازی پذیرفته نیست. در این میان دور نگه داشتن زنان از مجامع علمی و محرومیت زنان و دختران از تحصیل به هیچ وجه پذیرفته نیست. ما مصرانه از جامعه بینالمللی و نهادهای حقوق بشری میخواهیم که نسبت به مسئولیت پذیر نمودن گروه طالبان در قبال زنان راهکارهای جدی تری را اتخاذ نمایند.
۵) وحدت ملی و وحدت سرزمینی افغانستان مبنای همه تعاملات و گفتگوهای سیاسی است. هر طرح و برنامه ای که به منظور برون رفت از وضعیت موجود ارائه می گردد باید، این مبنا را مورد پذیرش قرار دهد.
۶) برقراری ثبات و نظام کارآمد در افغانستان به نفع منطقه و نظام بینالمللی است. سرزمین افغانستان هم اکنون پناهگاه امن گروههای تروریستی گردیده و بیش از بیست گروه تروریستی فعال شده است. مبتنی بر این واقعیت، ما می خواهیم که کشورهای اثرگذار بینالمللی و دولتهای همسایه بر پایه منافع درازمدت با مردم افغانستان، سیاست خارجی خود را تنظیم نمایند و هرگونه شتاب زدگی در برقراری روابط با گروه حاکم و یا به رسمیت شناختن آنان، پیامدهای مخرب ملی و بین المللی را به دنبال خواهد داشت.
۷) ضمن قدردانی و حمایت از تلاشهای سازمان ملل متحد برای حل بحران افغانستان، ما از تعیین نماینده خاص سازمان ملل متحد استقبال مینمائیم. افغانستان کشوری متشکل از اقوام و مذاهب مختلف میباشد و این تنوع در هر طرحی لازم است در نظر گرفته شود. مهم است که سازمان ملل متحد به نسل جدید و تحصیل کرده افغانستان، احزاب و نهادهای جامعه مدنی افغانستان توجه جدی داشته باشد. با ارتباط مداوم با این تشکلهای سیاسی و اجتماعی مسیر بیرون رفت از وضعیت موجود، معرفی گردد. هرگونه طرحی که بتواند به صورت واقعی مشکل افغانستان را حل نماید مورد حمایت است؛ اما لازم است که سازمان ملل متحد حقوق شهروندی مردم افغانستان را مبنای هرگونه مذاکره قرار دهد.
۸) ما معتقدیم که فدرالیسم یکی از کارآمدترین راه حلها جهت عبور از بحران نظام سازی در افغانستان است، اما ارائه مدلهای خاص از فدرالیسم نبایست شتابزده و به دور از واقعیتهای افغانستان باشد. هرگونه طرح عملیاتی درباره فدرالیسم، بایستی پس از بررسی همه جانبه و در نظر داشت واقعیتهای جامعه و تمام دیدگاههای جوانب و دلسوزان افغانستان باشد.
۹) تبادل نظر و گفتگوهای هدفمند میان احزاب سیاسی از مهم ترین نیازمندیهای امروز افغانستان است. شرکت کنندگان این کنفرانس بر تداوم این روند تاکید می نمایند. ما امیدوار هستیم که گفتگو پیرامون نظام سازی بتواند سرانجام ملت افغانستان را از این وضعیت دهشتناک موجود نجات دهد.
هشتم مارچ ۲۰۲۴