کارکردهای فراتر از التیام‌بخشی سنت معذرت‌خواهی

رحمت الله نبیل رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان از نخبگان پشتون و تاجیک خواسته‌ است که بخاطر شکست شان در ملت‌سازی از اقوام دیگر معذرت‌خواهی کنند تا موجب التیام دردهای دیگران گردیده و زمینه را برای همگرایی اقوام فراهم کند. افکار عمومی از اصل طرح ایده معذرت‌خواهی و تبدیل شدن آن به یک سنت، استقبال می‌کند. غیبت واژگان معذرت‌خواهی در فرهنگ نخبگان سیاسی کشور، ناشی از مسئولیت‌ناپذیری نخبگان در قبال رفتار و اقداماتشان است. از این رو ترویج سنت‌ معذرت‌خواهی در هر سطحی و تحت هر شرایطی یک گام به جلو محسوب می شود. با این وجود لازم است که با استفاده از فرصت پیش‌آمده نکاتی مطرح شود.
جدا از ابعاد خارجی مسایل افغانستان، از بعد داخلی بی‌تردید نخبگان سیاسی در قبال شکست دولت- ملت‌سازی و فروپاشی جمهوری اسلامی مسئول هستند. پذیرش مسئولیت ایجاب می‌کند که از ملت افغانستان معذرت‌خواهی صورت گیرد نه از اقوام خاص؛ زیرا نتیجه شکست روند مردم‌سالاری زندگی را برای همه شهروندان کشور از همه اقوام به کابوس تبدیل کرده است. هرچند میزان آسیب‌پذیری اقوام فرق می‌کند ولی تبعات تلخ شکست، دامن‌گیر همه است. از طرفی هم شکست نخبگان از قوم خاص در ملت‌سازی خلاصه‌ به دو دهه نخست قرن حاضر نمی‌‌شود بلکه از نیمه دوم قرن نوزده که روند دولت‌-ملت‌سازی شروع شد تا کنون ادامه داشته است. بنابراین اگر نخبگان فعلی نماینده گروه قومی اراده و شهامت معذرت‌خواهی را دارند بخاطر اشتباهات پیشینیان خود نیز معذرت‌خواهی کنند.
از جانب دیگر معذرت‌خواهی رسمی نخبگان سیاسی می‌تواند کارکردهای فراتر از التیام‌بخشی روان‌زخم آسیب دیدگان داشته باشد. معذرت‌خواهی رسمی باعث می‌شود که نخبگان سیاسی در کنشگری‌های آتی خود از گذشته سیاه عبرت گرفته با عینک ملی و فراگیر مسائل را فهم کنند و ظرفیت تعامل خود با دیگران را افزایش دهند. نهادینه شدن سنت معذرت‌خواهی به این معنا است که نخبگان سیاسی که مرتکب خطا و خیانت ملی شده و یا می‌شوند نه از باب ترحم به مردم که از باب کاهش بدنامی خود در پیشگاه ملت و تقلا برای جلب اعتماد مردم باید معذرت‌خواهی کنند. البته که نخبگان سیاسی نیازمند معذرت‌خواهی از اقوام خاص مثل هزاره‌ها نیز هستند. نخبگان سیاسی که در دو دهه عصر جمهوری مسئولیت رهبری دولت و تأمین امنیت کشور را داشتند و در قبال اقوام خاص جفا کردند، باید از ا‌نها نیز معذرت‌خواهی کنند. سومین موج وحشت‌ناک نسل‌کشی هزاره‌ها در عصر جمهوری شروع و انجام شد البته که همچنان ادامه دارد. همچنین نخبگان سیاسی که به نیروهای سازنده و متعهد اجازه ورود و فعالیت چه در عرصه اداری و خدمات ملکی و چه در عرصه امنیتی و نظامی، ندادند باید معذرت‌خواهی کنند. نخبگان سیاسی که رهبری دولت را به عهده داشتند با تعصب قومی، خویش‌خوری و فساد پایه‌های جمهوری نوپا را متزلزل، اعتبار در حال رشد آن را نابود و فاصله بین دولت و ملت‌ را افزایش دادند. لذا دلایل لزوم معذرت‌خواهی این دسته از نخبگان هم از کل ملت افغانستان و هم از اقوام خاص متعدد و انکار ناپذیر هستند.