حزب شهروندان افغانستان وبسایت رسمی حزب شهروندان افغانستان
در گفتگوی تلویزیونی آمو با عنوان مدارای سیاسی که در تاریخ ۲۱ نوامبر برگزار شد، دکتر ذاکر حسین ارشاد، رئیس حزب شهروندان افغانستان و استاد دانشگاه بخارست، دیدگاه‌های خود را در باب مدارای سیاسی و جایگاه آن در افغانستان مطرح ساخت. در این گفتگو که با حضور دکتر محمد نظیف شهرانی، استاد دانشگاه ایندیانای آمریکا، و آقای ترکی، پژوهشگر در یکی از دانشگاههای کانادا، برگزار شد، دکتر ارشاد دیدگاه خود را در این باب مطرح ساخت که چکیده آن با شما شریک ساخته می شود:
۱. چیستی مدارای سیاسی
از نظر دکتر ارشاد، مدارای سیاسی نه تنها یک الگوی رفتاری، بلکه مفهومی معرفت‌شناسانه است که در بطن خود حامل اصول پلورالیستی و برابری است. این مفهوم به معنای آن است که فهم فرد از خود و دیگران در یک جامعه بر اساس پذیرش تنوع و برابری حقوقی شکل می‌گیرد. مدارای سیاسی به معنای پذیرش این باور است که هیچ گروه یا فردی، خود را معیار نهایی حقیقت و حق نمی‌داند و امتیازات اجتماعی و سیاسی را انحصاری تلقی نمی‌کند. به بیان دیگر، نظام معرفتی و رفتاری جامعه بر این اصل استوار می‌شود که حقوق و امتیازات اجتماعی را به طور برابر متعلق به همه گروه‌های متکثر در جامعه میداند.
۲. مدارا به عنوان راه‌حل تاریخی و اجتماعی
مدارا از نظر پیشینه تاریخی، زمانی مطرح شد که جوامع به دلیل انحصارگرایی و نگاه‌های خودمرکز‌بینانه، توان بقای خود را از دست دادند و در آستانه فروپاشی قرار گرفتند. دکتر ارشاد با اشاره به جامعه‌شناسی تاریخی، تأکید کرد که هر جامعه‌ای بر اساس مسایل مختلف، ماهیتی متکثر دارد و این کثرت، یک اصل بنیادین است. بنابراین، مدارا به عنوان یک راه رهایی از بن‌بست‌های اجتماعی و تضمین بقای جامعه اهمیت پیدا میکند. مدارا بنیادی ترین گامی است که جامعه برای تضمین بقای خود بر میدارد و آمادگی خود را برای فایق آمدن بر عوامل بحران آفرین اعلام میکند. از نظر دکتر ارشاد، انحصارگرایی معرفتی و انحصارگرایی سیاسی همه عوامل اصلی فروپاشی جوامع به حساب می آیند. یک جامعه تا زمانیکه آمادگی برای پذیرش مدارا به عنوان یک امر معرفت شناسانه و هم چنین الگوی کارآمد رفتاری نداشته باشد، هیچگاه شانس بهبودی را نخواهد یافت.
۳.افغانستان و فقدان مدارای سیاسی
دکتر ارشاد معتقد است که در افغانستان، اگرچه ممکن است به نحوی از مدارای اجتماعی به صورت نسبی سخن بگوییم ولی باید اذعان کرد که مدارای سیاسی هرگز وجود نداشته است. انحصارگرایی قدرت، چه در سطح قومی و چه در سطح گروهی، عامل اصلی جنگ‌ها و منازعات بی‌پایان در این کشور بوده است. از نظر دکتر ارشاد، انحصارگرایی برجسته ترین دلیل برای فقدان مدارا با همه ابعادش می باشد وی معتقد است که افغانستان برای عبور از وضعیت کنونی نیازمند مدارای سیاسی به عنوان الگوی رفتاری و مداری معرفتی به عنوان یک امر پیشینی هست.
۴. نقش نظام آموزش و پرورش و دستگاه تولید آگاهی در تحقق مدارا
یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر مدارا، نظام آموزش و پرورش و تحصیلات عالی در جامعه است. دکتر ارشاد معتقد است که وضعیت فعلی افغانستان مثل گذشته و بلکه بدتر از گذشته مولد آگاهی مخدوش است. آگاهی و برایند نظام تحصیلی در افغانستان به جایی اینکه رهایی خلق کند و به کمک نظم اجتماعی بشتابد، خود بر مشکلات جامعه می افزاید و گراف خشونت و واگرایی را تشدید میکنند. از نظر دکتر ارشاد برای ایجاد یک راه‌حل پایدار، بازنگری و اصلاح نظام آموزشی کشور با شاخصهای مدرن و دموکراتیک ضروری است.
وی تأکید کرد که اگر نظام آگاهی مبتنی بر اصول مدارا طراحی شود، بسیاری از مشکلات جامعه به خودی خود حل خواهد شد. اما وی هشدار داد که برنامه مدرسه‌سازی طالبان می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای جامعه افغانستان داشته باشد. این برنامه نه تنها از نظر فرهنگی و ایدئولوژیکی اثرات منفی دارد، بلکه می‌تواند باعث بن‌بست اجتماعی، افزایش خشونت، و شعله‌ور شدن آشوب در جامعه شود.
نتیجه‌گیری
از دیدگاه دکتر ارشاد، مدارای سیاسی، کلید عبور افغانستان از بحران‌های کنونی است. مدارا نه تنها به معنای پذیرش برابری حقوقی و اجتماعی برای همه گروه‌ها، بلکه به عنوان یک تغییر بنیادین در نظام فکری و معرفتی افراد و کشگران سیاسی می باشد. اصلاح نظام آموزش و پرورش، بر پایه اصول مدارا و پلورالیسم، می‌تواند راهگشای آینده‌ای بهتر برای افغانستان باشد.
از نظر دکتر ارشاد بدون تحقق مدارای سیاسی و تغییرات اساسی در نگرش‌های معرفتی و اجتماعی، عبور از بحران‌های کنونی و دستیابی به یک جامعه پایدار، دشوار خواهد بود.
#مدارای_سیاسی
#تلویزیون_آمو
#دکتر_ذاکر_حسین_ارشاد
#رئیس_حزب_شهروندان_افغانستان
#استاد_دانشگاه_بخارست
#دکتر_محمد_نظیف_شهرانی، #استاد_دانشگاه_ایندیانای_آمریکا
#آقای_ترکی، #پژوهشگر_در_یکی_از_دانشگاههای_کانادا
